প্ৰথম
প্ৰজন্মৰ(first generation) স্নাতক
শিক্ষাৰ্থীসমূহ হ’ল এটা পৰিয়ালৰ প্ৰথমজন সদস্য যি
মহাবিদ্যালয়ত নামভৰ্তি কৰে বা মহাবিদ্যালয় পয্যায়ত শিক্ষা গ্ৰহণৰ সুবিধা লাভ কৰে।
অৰ্থাৎ এই ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলৰ পিতৃ-মাতৃৰ লগতে তেওঁলোকৰ জেষ্ঠ ভাতৃ-ভগ্নী আন কোনোৱে
মহাবিদ্যালয়ত শিক্ষা গ্ৰহণৰ সুবিধা লাভ কৰা নাই। এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী
সকলে অন্য ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলতকৈ কিছুমান বিশেষ অসুবিধাৰ সন্মখীন হয়। সাধাৰণতে
শ্ৰমিক, সংখ্যালঘু জনগোষ্ঠীৰ(ethnic minorities) পিতৃ-মাতৃৰ
সন্তান এই সকলৰ মাজত প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী বিশেষভাৱে দেখিবলৈ পোৱা যায়। উচ্চ
শিক্ষা জগতখনলৈ অহা এই নতুনসকলে প্ৰায়ে স্নাতক ডিগ্ৰী লাভৰ পথত অনান্য বাধাৰ সন্মুখীন
হয়।
যি
সকল ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ অভিভাৱকে কলেজীয়া শিক্ষা লাভ কৰিছে, তেওঁলোকৰ বাবে তেওঁলোকৰ
সম্তানে মহাবিদ্যালয়ত নামভৰ্তি বা মহাবিদ্যালয়লৈ উচ্চশিক্ষাৰ বাবে যোৱা ঘটনা বিশেষ
ডাঙৰ কথা নহয়। ইয়াৰ বিপৰীতে প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে ই এক সম্পূৰ্ণ পৃথক
ঘটনা। এই দ্বিতীয়টো গোটৰ বাবে উচ্চ শিক্ষাৰ নামভৰ্তি কৰাটো তেওঁলোকৰ সামাজিক, অৰ্থনৈতিক লগতে ভৱিষ্যত জীৱনৰ বাবে লোৱা এক
সচেতন প্ৰচেষ্টা। এই ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ বহুতেই তেওঁলোকৰ পৰিয়ালৰ প্ৰচলিত হাইস্কুলীয়া
শিক্ষাৰ বাহিৰত শিক্ষা গ্ৰহণ কৰি পৰিয়ালত নতুন দিশৰ ধাৰণা দিয়ে। উচ্চ শিক্ষাই এই নতুন
ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলৰ বাবে সুযোগৰ লগতে বিভিন্ন নতুন সমস্যাৰ মুখা-মুখি কৰায়, কিয়নো এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ সমূহৰ লগতে তেওঁলোকৰ পৰিয়ালৰ অন্য
সদস্য সকলৰ বাবেও এই সমস্যাসমূহ নতুন। ফলত এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলে তেওঁলোকে বাস কৰা পৰিয়ালৰ দীৰ্ঘদিনীয়া পৰম্পৰাৰ পৰা আঁতৰি অন্য
এখন নতুন পৃথিৱীৰ দিশে আগবাঢ়ে য’ত তেওঁলোকৰ কোনো প্ৰথ
প্ৰদৰ্শক নাথাকে বা সেইয়া অতি সীমিত।
প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে সন্মুখীন হোৱা অসুবিধা:
প্ৰথম
প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সমূহে মহাবিদ্যালয়ৰ শৈক্ষিক দিশ সমূহত বিভিন্ন সমস্যাৰ
সন্মুখীন হয়। কেবল শৈক্ষিক সমস্যাই এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলৰ একমাত্ৰ
সমস্যা নহয়। ইয়াৰ উপৰি অন্য কিছুমান বিশেষ কাৰকে এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী
সমূহক অধিক সমস্যাত পেলায়। উদাহৰণস্বৰূপে প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সমূহ
তেওঁলোকৰ সহপাঠী সমূহতকৈ তুলনামূলকভাৱে বয়সত ডাঙৰ। ইয়াৰ এটা প্ৰধান কাৰণ হ’ল এই ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সমূহে অৰ্থনৈতিক বা অন্য
কাৰণত সময়মতে বিদ্যালয়ৰ শিক্ষা শেষ কৰিব নোৱাৰে। সাধাৰণতে এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ
ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সমূহ কম আয়ৰ পৰিয়ালৰ(low income families)
পৰা আহে। লগতে অন্য এটা অতি মন কৰিব লগীয়া দিশ এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী
সকলৰ বহুতৰ পৰিয়াৰ পিতৃ-মাতৃ তেওঁলোকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল(dependent)। বিভিন্ন ঘৰুৱা সমস্যাৰ বাবে এই ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সমূহে বহু সময়ত কলেজত
অংশকালীনভাৱেহে(part-time) অধ্যয়ন কৰিবলৈ সময় উলিয়াব পাৰে। অৰ্থনৈতিক
কাৰণত সাধাৰণতে মহাবিদ্যালয়ৰ চৌহদৰ বাহিৰত (live off campus)
থাকিবলৈ বাধ্য হয়। লগতে এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলৰ বহুতেই অধিক ঘৰুৱা দায়িত্ব(responsibility) লব লগা হয়। ইয়াৰ লগতে এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলে মহাবিদ্যালয়ত
পঢ়া-শুনাৰ বাবে তেওঁলোকৰ পিতৃ-মাতৃয়ে বৃহৎ পৰিমাণৰ টকা ঋণ হিচাপে লবলৈ বাধ্য। আৰু
ই এই ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলৰ শিক্ষা গ্ৰহণত মানসিকভাৱে ব্যঘাত জন্মায়।
প্ৰথম
প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে কি ধৰণৰ ভাবিব নোৱাৰা অসুবিধাৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে তাৰ অতি সুক্ষ্ম বিবৰণ পোৱা যায় ড০ ৰুবুল
মাউতৰ ‘মোৰো এটা সপোন আছে’ নামৰ
কিতাপখনত। হয়টো অসমীয়া ভাষাত প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে সন্মুখীন হোৱা সমস্যা,
কষ্ট আৰু তেওঁলোকৰ কঠোৰ সংগ্ৰামৰ বিষয়ে ইমান সুন্দৰকৈ উপস্থাপন কৰা কিতাপ বৰ বেছি
নোলাব। শৈশৱ-কৈশোৰ তথা জীৱনৰ ঘাত-প্ৰতিঘাত, বিভিন্ন প্ৰতিবন্ধকতাৰ বিৰুদ্ধে সংগ্ৰাম
কৰি কিদৰে ৱাশ্বিংটন বিশ্ববিদ্যালয় আৰু পাছলৈ হাৰ্ভাৰ্ড মেডিকেল স্কুল, হাৰ্ভাৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ গৱেষক বিজ্ঞানী হয়গৈ তাক অতি সংবেদনশীল ভাবত ড০
মাউতে উক্ত কিতাপত দাঙি ধৰিছে। এই ক্ষেত্ৰত ড০ মাউত নিসন্দেহে সকলোৰে বাবে এক প্ৰেৰণাৰ
উৎস।
উন্নত
দেশ সমূহত এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সমূহক উৎসাহিত কৰিবলৈ বিভিন্ন কাৰ্য্য
পদ্ধতি হাতত লোৱা দেখিবলৈ পোৱা যায়। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰায়বোৰ উচ্চশিক্ষা অনুষ্ঠানত
নৱেম্বৰ মাহৰ ৮ তাৰিখটো ৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰথম প্ৰজন্মৰ স্নাতক দিৱস(National first generation day) হিচাপে উদযাপন
কৰে। এই দিৱসৰ দিনা প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী, অধ্যাপক,
কৰ্মচাৰী, আৰু প্ৰাক্তন ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ অসাধাৰণ
সাফল্য আৰু তেওঁলোকৰ জীৱনৰ অভিজ্ঞতাৰ বিষয়ে বিভিন্ন বক্তৃতা অনুষ্ঠানৰ আয়োজন কৰা
দেখা যায়।
তামিলনাডু চৰকাৰৰ প্ৰথম প্ৰজন্মৰ স্নাতক বৃত্তি:
উচ্চ
শিক্ষাৰ নীতি নিৰ্ধাৰনৰ সময়ত প্ৰথম প্ৰজন্মৰ স্নাতকৰ বিষয়ে সততে এই ধৰণৰ প্ৰদক্ষেপ বিস্তৃতৰুপত
দেখা নাযায়। ভাৰতীয় প্ৰেক্ষাপটত গৱেষণামূলক প্ৰচেষ্টা(initiative) আৰু নীতিগত(policy) পদক্ষেপ এই দুয়োটাৰে সন্দৰ্ভতে এই বিষয়টোৰ ওপৰত অতি সীমিত আলোচনা
হৈছে। এই ক্ষেত্ৰত তামিলনাডু ৰাজ্যই এক বিশেষ পদক্ষেপ হাতত লৈছিল। ২০১০ চনত
তামিলনাডু চৰকাৰে প্ৰথম বাৰৰ বাবে এক নতুন আৰু অতি আদৰণীয় প্ৰদক্ষেপ হাতত লয়। এই
পদক্ষেপে প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলক এক সুকীয়া গোট(cohort) হিচাপে স্বীকৃতি দিয়ে আৰু এই জনগাঁথনিৰ প্ৰয়োজনীয়তাসমূহ পূৰণৰ বাবে
স্পষ্টভাৱে এটা বিশেষ বৃত্তিৰ(scholarship) প্ৰৱৰ্তন কৰে। এই
আঁচনিৰ লক্ষ্য হৈছে স্নাতক পৰ্যায়ত(undergraduate level)
অভিযান্ত্ৰিক(engineering), চিকিৎসা(medicine), কৃষিৰ(agriculture) দৰে কাৰিকৰী শিক্ষাৰ পাঠ্যক্ৰম(technical
education courses) গ্ৰহণ কৰা প্ৰথম প্ৰজন্মৰ স্নাতক ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ
বাবে টিউচন মাচুল(tuition fees) ৰেহাই দিয়া। এই বৃত্তিৰ যোগ্যতাৰ
একমাত্ৰ মাপকাঠী হ’ল ছাত্ৰ বা ছাত্ৰী এগৰাকী পৰিয়ালৰ লিংগ, জাতি, ধৰ্ম, আয়ৰ
অৱস্থা নিৰ্বিশেষে পৰিয়ালৰ প্ৰথম স্নাতক হ’ব লাগিব।
তথ্য
অনুসৰি ১,৯১,২৬৮ গৰাকী
ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে এই বৃত্তিৰ জৰিয়তে উপকৃত হৈছে। কেৱল ২০১৮-২০১৯ শিক্ষাবৰ্ষত এই
কাৰ্যসূচীত ৪০২.৬৯ কোটি টকা ব্যয় কৰা হৈছে। এই আঁচনিখন তামিলনাডুৰ উচ্চ শিক্ষাৰ(higher
education) জগতত এখন অতি ব্যয়বহুল আঁচনি। লগতে এই আঁচনিৰ আৰম্ভনিৰ
পৰা প্ৰতি বছৰে ৰাজ্যখনৰ উচ্চ শিক্ষাৰ মুঠ বাজেটৰ প্ৰায় ১০% এই আঁচনিত ব্যয় কৰা হৈছে।
অসমৰ প্ৰেক্ষাপটত এই ধৰণৰ বৃত্তি:
তামিলনাডু
চৰকাৰৰ প্ৰথম প্ৰজন্মৰ শিক্ষাৰ্থীৰ বাবে লোৱা এইধৰণৰ আঁচনিৰ বাবে বৃহৎ পৰিমাণৰ
অৰ্থৰ প্ৰয়োজন। লগতে ইয়াৰ বাবে এটা অতি সু-পৰিকল্পিত কাৰ্যসূচীৰ প্ৰয়োজন। এই ধৰণৰ
বৃহৎ আঁচনিক স্থায়ী ৰুপ দিবলৈ আমাৰ ৰাজ্যৰ জনগাঁথনিৰ ওপৰতো এক বিস্তৃত অধ্যয়নৰ
প্ৰয়োজন। বহু সময়ত দেখা যায় অতি প্ৰয়োজনীয় বা ভাল আঁচনি সমূহো কিছু বছৰৰ পাছত বন্ধ
কৰি দিয়া হয়। ইয়াৰ বিপৰীতে তামিলনাডুত ২০১০ চনত প্ৰৱৰ্তন কৰা এই আঁচনি বতমানেও চলি
আছে। ইয়াৰ অন্তৰালতো কিছুমান কথা থাকে। তাৰে ভিতৰত এটা প্ৰধান- চৰকাৰৰ সদিচ্ছা। এই
ধৰণৰ ব্যয় বহুল আঁচনি এখন এটা দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে কাৰ্যকাৰী কৰি থকাটো নিসন্দেহে
এটা যুগাত্মক বাৰ্তা।
তামিলনাডু
চৰকাৰে এই ধৰণৰ আঁচনি ৰূপায়ন কৰাত তেওঁলোকৰ ৰাজ্যৰ অৰ্থনৈতিক পৰামৰ্শদাতা পৰিষদ (economic advisory council) সদস্য সকলৰ
পৰাওঁ যথেষ্ট লাভবান হয়। উল্লেখযোগ্য যে ২০২১ বৰ্ষত ৰাজ্যখনে নোবেল বিজয়ী এষ্টাৰ
ডুফ্লো, ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ প্ৰাক্তন গৱৰ্ণৰ ৰঘুৰাম ৰাজন,
কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ প্ৰাক্তন মুখ্য অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টা অৰবিন্দ সুব্ৰমণিয়াম, উন্নয়ন
অৰ্থনীতিবিদ(development economist) জঁ দ্ৰে’জা, প্ৰাক্তন কেন্দ্ৰীয় বিত্ত সচিব এছ নাৰায়ণ আদিৰ
দৰে স্বনামধন্য ব্যক্তিক ৰাজ্যখনৰ অৰ্থনৈতিক পৰামৰ্শদাতা হিচাপে ৰাখিছে।
প্ৰথম
প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে অসমৰ পেক্ষাপটত হয়টো এতিয়ালৈকে এইধৰণৰ বিশেষ বৃত্তি
প্ৰৱৰ্তন কৰা হোৱা নাই। তথাপি উচ্চশিক্ষাৰ লগত জড়িত অন্য বহু সৰু-ডাঙৰ বৃত্তি
ৰাজ্য চৰকাৰৰ ফালৰ পৰা আৰম্ভ কৰিছে। হয়টো অনাগত দিনত অসমতো প্ৰথম প্ৰজন্মৰ
ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে এই ধৰণৰ বৃত্তিৰ আৰম্ভণি হ’ব। ইয়াৰ লগতে ৰাজ্য চৰকাৰে শেহতীয়াকৈ অন্য কিছুমান কাৰ্যসূচী হাতত লোৱা
দেখা যায়। উদাহৰণস্বৰূপে মুখ্যমন্ত্ৰীৰ জলবায়ু স্থিতিস্থাপক গাঁও ফেল’শ্বিপ (Chief
Minister’s Climate Resilient Village Fellowship)।এই কাৰ্যসূচী ২০২২
চনত অসম চৰকাৰৰ বিজ্ঞান প্ৰযুক্তিবিদ্যা আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তন বিভাগে আৰম্ভ কৰে। ইয়াৰ
প্ৰধান লক্ষ্য হৈছে অসমৰ গ্ৰাম্য জনগোষ্ঠীসমূহৰ জলবায়ু স্থিতিস্থাপকতা(climate
resilience) আৰু বহনক্ষম উন্নয়ন(sustainable development) বৃদ্ধি কৰা। যিটো এই সময়ত এটা অতিকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ তথা প্ৰয়োজনীয় বিষয়। এই
কাৰ্যসূচীত ১০০ জন স্নাতকোত্তৰ বিজ্ঞানৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী আৰু অভিযান্ত্ৰিক স্নাতকসকলৰ
অংশগ্ৰহণৰ লক্ষ্য লোৱা হৈছে। যিয়ে ১০০ খন গাঁৱত জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰভাৱ আৰু
সম্ভাৱ্য সমাধানৰ বিষয়ে পৰ্যায়ক্ৰমে অধ্যয়ন কৰিব। নিৰ্বাচিত ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলে
এককালীন ২০ হাজাৰ টকাকৈ লাভ কৰে।
অমস
বিজ্ঞান প্ৰযুক্তিবিদ্যা আৰু পৰিৱেশ পৰিষদ(চমুকৈ ASTEC)ৰ অন্য এক কাৰ্যসূচী হ’ল- মুখ্যমন্ত্ৰী বিজ্ঞান প্ৰতিভা সন্ধান কাৰ্যসূচী (Chief Minister’s
Bigyan Pratibha Sandhan Program)। এই আঁচনিৰ জড়িয়তে অলপতে অসমৰ পাঁচজন
ছাত্ৰ-ছাত্ৰী শিক্ষামূলক ভ্ৰমণৰ বাবে ইংলেণ্ডৰ বিভিন্ন বিশ্ববিদ্যালয়লৈ যাবলৈ
সুবিধা লাভ কৰে।
সামৰণি:
প্ৰথম
প্ৰজন্মৰ কলেজ শিক্ষাৰ্থী সমূহে আমাৰ সমাজত এক গুৰত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিব পৰা
সম্ভাৱনা থাকে। সমাজ বা চৰকাৰে কি দৰে এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সমূহক
আগুৱাই নিয়ে তাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি এটা বৃহৎ পৰিৱৰ্তন আহিব পাৰে। কাৰণ বহুসময়ত
বিভিন্ন সমস্যাৰ বাবে এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ অতি মেধাৱী ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকল পঢ়া-শুনাৰ
পৰা আতৰি অন্য কামত জড়িত হবলৈ বাধ্য হয়। ইয়াৰ বাবে অতি সূক্ষ্ম শৈক্ষিত নীতি
প্ৰস্তত কৰা প্ৰয়োজন যি এই প্ৰথম প্ৰজন্মৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী সকলক সামৰি লব পাৰে।
তথ্যসূত্ৰ:
1. Gopinath Annadurai, Soham Sahoo; Improving
First-Generation College Students’ Education and Employment Outcomes: Effect of
a Targeted Scholarship Program, 2024.
